Giao dịch bất động sản của người từ 15 đến dưới 18 tuổi có được thực hiện?

Line

Không ít tổ chức công chứng phản đối việc công chứng những hành động từ chối nhận di sản thừa kế hoặc tặng/giao dịch bất động sản cho những người từ 15 đến dưới 18 tuổi. Nguyên nhân phổ biến là lo ngại về tác động tiêu cực của các giao dịch này đối với trẻ em. Liệu sự từ chối này có tính hợp lý, hay chỉ đơn thuần là lo ngại về rủi ro pháp lý trong quá trình thực hiện hành nghề.

Để một thỏa thuận dân sự, như một giao dịch mua bán hay chuyển nhượng trở nên hợp lệ, một trong những điều kiện cần thiết là các bên liên quan phải đáp ứng được các yêu cầu năng lực cần thiết cho giao dịch đó. Hệ thống pháp luật phân chia năng lực thành hai loại chính: năng lực pháp luật và năng lực hành vi. Trong đó, năng lực pháp luật là khả năng nắm giữ, thụ hưởng và chuyển giao quyền lợi, và về nguyên tắc  không bị hạn chế và áp dụng đồng đều đối với tất cả mọi người, trừ khi có quy định khác theo luật. Tuy nhiên, năng lực hành vi là khả năng thực hiện các hành động trong các giao dịch dân sự, và điều này có thể khác nhau giữa các cá nhân, phụ thuộc vào các yếu tố như tuổi tác hay tình trạng tinh thần.

Một cách ví  đơn giản, năng lực pháp luật đề cập đến quyền của mỗi người, trong khi năng lực hành vi là cách sử dụng những quyền lợi đó. Ví dụ, một đứa trẻ 6 tuổi hoặc một người bị bệnh tâm thần có thể sở hữu một ngôi nhà (năng lực pháp luật). Tuy nhiên, đứa trẻ không có khả năng hiểu về giao dịch mua bán nhà đất như người trưởng thành, và người bị bệnh tâm thần không thể tự suy xét và đánh giá như một người bình thường. Do đó, họ không thể thực hiện mua bán nhà ở một cách tự chủ.

Đối với những chủ thể đặc biệt như đứa trẻ 6 tuổi hoặc người bị tâm thần, để bảo vệ quyền lợi của họ, hệ thống pháp luật đã thiết lập các cơ chế giám sát và hỗ trợ trong việc thực hiện các giao dịch dân sự. Các cơ chế này có thể thay đổi tùy thuộc vào đặc điểm cụ thể của từng đối tượng cần được bảo vệ.

Giao dịch bất động sản của người từ 15 đến dưới 18 tuổi thực hiện như thế nào?

Giao dịch bất động sản của người từ 15 đến dưới 18 tuổi thực hiện như thế nào?

Đối với những người trong độ tuổi từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi, theo quy định của pháp luật, họ có quyền “tự mình xác lập và thực hiện các giao dịch dân sự, trừ những giao dịch liên quan đến bất động sản và động sản phải được đăng ký, cũng như các giao dịch khác phải tuân theo quy định của luật và được sự đồng ý của người đại diện theo quy định của pháp luật”.

Đầu tiên, có thể khẳng định rằng pháp luật không ngăn cấm người từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi thực hiện các giao dịch dân sự liên quan đến bất động sản. Những giao dịch này có thể bao gồm các hoạt động như chuyển nhượng, tặng, thế chấp, hay từ chối nhận di sản thừa kế liên quan đến nhà, đất. Các giao dịch dân sự cũng có thể liên quan đến các hành động pháp lý đơn phương, tức là những hành động được thực hiện dựa trên ý chí đơn phương của một người, gây ra các hậu quả pháp lý như việc lập di chúc hoặc từ chối nhận di sản. Điều này là quyền của mỗi người dựa trên năng lực pháp luật của họ, mà trong nguyên tắc không bị hạn chế.

Tuy nhiên, khi thực hiện các giao dịch liên quan đến bất động sản, người từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi cần tuân thủ một điều kiện bổ sung, đó là có sự đồng ý của người đại diện theo pháp luật. Điều này là một hạn chế đặt ra đối với năng lực hành vi của họ, là điều kiện duy nhất mà pháp luật áp đặt để chủ thể này thực hiện các giao dịch liên quan đến bất động sản.

Liên quan đến việc xác định người đại diện theo pháp luật của trẻ, pháp luật quy định rõ ràng rằng đối với người chưa thành niên, cha mẹ sẽ là người đại diện theo pháp luật. Do đó, nếu cha mẹ của người từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi đồng ý, họ sẽ có toàn quyền thực hiện các giao dịch liên quan đến bất động sản, bao gồm các hình thức đã được trình bày.

Cách tiếp cận này cũng được Luật Hôn nhân và Gia đình hiện hành xác nhận một cách nhất quán. Theo đó, “Con từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi có quyền quyết định về tài sản riêng, trừ khi tài sản là bất động sản, động sản có đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng hoặc sử dụng tài sản để kinh doanh, thì cần có sự đồng ý bằng văn bản từ cha mẹ hoặc người giám hộ”. Tuy nhiên, có một chênh lệch nhỏ: Luật Hôn nhân và Gia đình đặt ra yêu cầu cụ thể hơn Bộ luật Dân sự, yêu cầu rằng sự đồng ý của người đại diện theo pháp luật hoặc người giám hộ phải được thể hiện bằng văn bản.

Do đó, có thể kết luận rằng, người từ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi có hoàn toàn quyền thực hiện các giao dịch liên quan đến bất động sản, với điều kiện duy nhất là phải có sự đồng ý từ người đại diện theo pháp luật hoặc người giám hộ, và để đảm bảo tính thận trọng, sự đồng ý nên được thể hiện bằng văn bản.

Tính chất cơ bản của những giao dịch này là để người từ 15 đến dưới 18 tuổi thực hiện và thể hiện mong muốn thực hiện. Sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ chính là một cơ chế giám sát nhằm bảo vệ lợi ích của người trẻ dưới 18 tuổi.

Do đó, việc từ chối công chứng một số giao dịch như tặng bất động sản hoặc từ chối nhận di sản thừa kế của người từ 15 đến dưới 18 tuổi không phản ánh đúng pháp luật và thực tế. Điều này không chỉ tạo rắc rối và khó khăn cho người dân khi thực hiện quyền lợi của họ mà còn tạo ra lãng phí cho xã hội.

Sự đồng ý của cha, mẹ: cả hai hay chỉ cần một người?

Do pháp luật quy định giao dịch như trên yêu cầu sự đồng ý từ “cha, mẹ” theo Bộ luật Dân sự hoặc “cha mẹ” theo Luật Hôn nhân và Gia đình, tuy nhiên, vấn đề vẫn chưa rõ liệu quy định trên có nghĩa là cần sự đồng thuận từ cả cha và mẹ hay chỉ cần một trong hai người. Trong cách sử dụng ngôn ngữ, dấu phẩy (,) thường được sử dụng để biểu thị “và”, nhưng cũng có trường hợp nó có thể được hiểu là “hoặc”.

Theo quan điểm của một tòa án, chỉ cần sự đồng ý từ cha hoặc mẹ là đủ điều kiện. Trong một vụ án cụ thể, khi người cha phản đối hợp đồng tặng cho, trong khi người mẹ – người đại diện theo pháp luật của con đã xác lập hợp đồng, tòa án đã quyết định rằng sự đồng thuận của cha hoặc mẹ đơn lẻ là đủ. Thậm chí, tòa án đi xa hơn, khi cho rằng người con tuy không ký hợp đồng nhưng đã thể hiện ý chí đồng ý việc tặng cho. Cụ thể, tòa nhận định:

“Tại thời điểm chuyển nhượng quyền sử dụng đất, Đặng Kim Như P mới 13 tuổi, là người chưa thành niên. Do đó, bà L, mẹ ruột của em P, là người đại diện theo pháp luật của P, đã đứng ra ký kết hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất với ông K và bà Y, đúng theo quy định tại khoản 3 điều 21 và khoản 2 điều 134 của Bộ luật Dân sự năm 2015, cũng như theo khoản 1 điều 77 của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014.

Mặc dù em P không có ký tên trên hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất, tuy nhiên, em P đã xác định tại thời điểm chuyển nhượng rằng em biết và đồng ý với việc chuyển nhượng đất này. Sau khi hợp đồng được ký kết, em P và bà L đã giao nhà đất cho ông K và bà Y. Đồng thời, Văn bản thỏa thuận lập ngày 13-12-2018 còn thể hiện rằng em P đã ký tên đồng ý với việc chuyển nhượng nhà đất cho ông K và bà Y.

Do đó, không có cơ sở để xác định rằng việc xác lập và giao kết hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất có dấu hiệu bị lừa dối hoặc ép buộc.”

Bản án được đề cập trước đó là một sự kiện cụ thể và không thể coi là đại diện cho tất cả các giao dịch của những người vị thành niên. Vì vậy, trong trường hợp trẻ từ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi xác lập và thực hiện giao dịch liên quan đến bất động sản, việc cha và mẹ thể hiện sự đồng thuận cùng nhau là quan trọng.

Để bảo vệ người yếu thế, pháp luật quy định rằng giao dịch liên quan đến bất động sản của người từ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi phải có sự đồng ý từ cả cha và mẹ. Điều này là để đảm bảo rằng quyết định này được đưa ra dưới sự chấp thuận và bảo vệ lợi ích của người trẻ. Đồng thời, pháp luật không áp đặt bất kỳ hạn chế nào khác đối với chủ thể này. Do đó, việc một số tổ chức công chứng từ chối công chứng trong trường hợp này có thể xuất phát từ lo ngại về rủi ro nghề nghiệp mà họ có thể phải đối mặt.